Khu di tích Lăng Mạc Cửu – Tổng Trấn Hà Tiên

Lăng Mạc Cửu là chất liệu bắt đầu cho những câu chuyện lịch sử của vùng đất Hà Tiên, có giá trị học thuật, tìm hiểu đối với những chuyên ngành Du lịch, Lịch sử…Ngôi đền, ngoài giá trị lịch sử, nó còn là một công trình có giá trị nghệ thuật cao, bởi cách bố trí hài hòa và lối chạm trổ tinh vi, sắc sảo.

Khu di tích lăng Mạc Cửu là nơi thờ dòng họ Mạc. Trong đó người khởi đầu chính là Tống trấn Mạc Cửu – người đã có công khai phá và phát triển mảnh đất Hà Tiên từ 300 năm truớc.

Khu di tích Lăng Mạc Cửu

Khai Trấn Quốc Công – Mạc Cửu

Mạc Cửu, ông là một thương gia người Quảng Đông, Trung Quốc. Vì không chịu theo tục để tóc dài và một số tập tục khác của nhà Thanh, ông đã rời bỏ đất Trung Hoa đi buôn bán thương mại ở một số nước Đông Nam Á.

Năm 1680, khi đến Hà Tiên, ông đã dừng lại ở mảnh đất này để xây dựng và phát triển. Năm 1708, nhận thấy vị thế lớn mạnh của nhà Nguyễn trong công cuộc khai hoang mở mang bờ cõi phía Nam. Mạc Cửu đã dâng vùng đất Hà Tiên cho nhà Nguyễn và được Chúa Nguyễn Phúc Chu chấp thuận và phong làm “Tổng trấn Hà Tiên”.

Đền thờ Họ Mạc trong khuôn viên di tích

Mặc dù đã dâng Hà Tiên cho nhà Nguyễn, nhưng Chúa Nguyễn Phúc Chu vẫn cho Mạc Cửu quyền tự chủ tại vùng đất này, duy trì truyền thống cha truyền con nối, có thể xem Hà Tiên như một “Tiểu vương quốc” tự trị của dòng họ nhà Mạc thời bấy giờ.

Và 7 đời dòng họ Mạc đã đem hết công sức của mình để biến Hà Tiên thành một đầu mối giao thương quan trọng của nước Đại Việt xưa với các nước trong vùng.

Lăng Mạc Cửu – Đền thờ Tổng Trấn Hà Tiên và dòng họ Mạc

Đền thờ họ Mạc, còn có các tên chữ là Trung Nghĩa từ, Mạc Công từ hay Mạc Công miếu, người dân thường gọi là Lăng Mạc Cửu. Khu di tích này được xây dựng trong vòng 4 năm từ 1735 cho đến 1739. Phần mặt tiền quay về hướng đông, còn sau lưng thì tựa vào vách núi hình vòng cung vững chãi. Khu di tích lăng Mạc Cửu được chia làm 2 phần bao gồm đền thờ dòng họ Mạc và phần lăng mộ.

Phần mộ bà Mạc Thị Ân

Phần khu đền thờ được nhà Nguyễn xây dựng ở chân núi Bình San. Đền thờ chính là nơi để tưởng nhớ công ơn của dòng họ Mạc đã khai phá mảnh đất Hà Tiên xưa.

Phía trước đền thờ là hai ao sen, tương truyền do Mạc Cửu sai đào để chứa nước ngọt, cho nhân dân dùng, cho đến hôm nay, nó vẫn còn phát huy tác dụng.

Ao sen phía trước đền thờ

Cả đền thờ được bảo vệ bằng một tường rào dày bằng đá, rêu phong. Ngay cổng đền thờ có đề tên Mạc Công miếu , hai bên có cặp liễn đối bằng chữ Hán ca ngợi họ Mạc do chính nhà Nguyễn ban tặng:

“Nhất môn trung nghĩa gia thinh trọng

Thất diệp phiên hàn quốc sủng vinh”

Tạm dịch:

“Một nhà trung nghĩa danh thơm cả họ

Bảy lá giậu che, cả nước mến yêu”

Bên trong cổng là một khoảng sân rộng cùng nhiều cây xanh quanh năm xào xạc tạo cho không gian đền thờ lúc nào cũng yên tĩnh và trầm mặc dẫn đến một tiểu đình rộng.

Tiểu đình

Qua thêm một cổng nữa, mà hai bên có đôi sư tử đá uy nghi.

Cổng vào Chánh điện

Bên phải đền thờ chính là “nhà tiền hiền”, nơi thờ những người đã đến Hà Tiên trước ông Mạc Cửu. Còn ở bên trái là “nhà hậu hiền”, ngược lại với “nhà tiền hiền” thì đây là nơi thờ những người đến sau ông.

Bên phải đền thờ là nhà tiền hiền, bên trái là nhà hậu hiền.

Ngay chánh điện đền có biển thờ với bốn đại tự: “Khai trấn trụ quốc”. Đây là sự ghi nhận công đức của dòng họ Mạc trong công cuộc khai phá, mở mang bờ cõi nước Việt về phía nam. Đặc biệt, trên vách tường đền có 10 bài thơ nổi tiếng của Mạc Thiên Tứ, “Hà Tiên thập vịnh”.

4 chữ ‘Khai Trấn Trụ Quốc’

Đến chính điện, chúng ta sẽ thấy bàn thờ ông Mạc Cửu được đặt ở giữa và hai bên là hậu duệ của ông. Bên phải là quan văn, quan võ, còn bên trái là thờ các phu nhân trong dòng họ Mạc.

Bên trong chính điện

Từ đền thờ quay ra, phía tay trái sẽ có bảng chỉ dẫn lên lăng mộ Mạc Cửu cùng dòng họ nhà Mạc.

Bảng chỉ dẫn lên lăng mộ Mạc Cửu

Còn phần lăng mộ thì được đặt trên núi Bình San. Để đến đây, các bạn sẽ phải đi theo một con đường bậc thang lên núi. Tại đây có hơn 60 ngôi mộ cổ được chia làm 4 khu riêng biệt khác nhau là:

• Lăng mộ các tiểu vương dòng họ Mạc
• Lăng mộ các phu nhân
• Lăng mộ các quan
• Lăng mộ các thành viên khác của dòng họ Mạc

So với các mộ tại đây lăng mộ ông Mạc Cửu nằm ở vị trí cao nhất, được xây bằng đá lấy từ Malaysia thành hình bán nguyệt và khoét sâu vào trong núi. Phần lăng mộ thì được xây theo thuật phong thủy khi lưng tựa vào núi, mặt thì quay ra biển và 2 bên là 2 vị tướng bằng đá to lớn đứng sừng sững canh giữ.

Ngôi mộ lớn nhất của Ông Mạc Cửu

Các lối đi dẫn đến các phần mộ khác

Mộ Mạc Thiên Tứ

Các phần mộ khác trong dòng họ Mạc

Từ mộ Mạc Cửu trông ra, phía trước có núi Tô Châu và vũng Đông Hồ, lưng tựa vào vách núi hình vòng cung vững chãi, bên trái là núi Bát Giác, bên phải là núi Kim Dự. Quang cảnh biển, trời, mây, nước tạo thành một bức tranh phong thuỷ rất đẹp mắt.

Tượng đại danh nhân Mạc Cửu

Trên đỉnh núi Bình San là nơi diễn ra lễ cúng tế trời đất của Hà Tiên xưa và nay. Cứ vào ngày 15/1 âm lịch hàng năm thì tại đay sẽ lập các đàn cúng, tuy nhiên giờ cúng mỗi năm lại khác nhau. Vào ngày 7/9/2008 tại quảng trường cạnh cầu Tô Châu – thị xã Hà Tiên, UBND tỉnh Kiên Giang đã tổ chức lễ khánh thành tượng đài danh nhân Mạc Cửu nhằm ghi nhận công lao của ông đối với Hà Tiên.